صفحه خانه   -   درباره   -   مقالات

در این کتاب: نام تهران و سابقه آن، موقع جغرافیایی شهر تهران، مساحت و رشد (تاریخچه)، زمین ساخت و ناهمواری ها، آب و هوا، منابع و فرهنگ آب، محیط زیست، جمعیت و تاریخچه آن، تعداد آبادیهایی که در دل مناطق ٢٢ گانه نابود شدند، منابع غذا در استان تهران، نگاهی به آموزش و پرورش، پزشکی، درمان، بهداشت و بیمه، فرهنگ، گردشگری، تربیت بدنی و ورزش، ارتباط ها (راه، پست، تلفن، مخابرات، رادیو و تلویزیون)، معدن، نیرو و صنعت، موسسه های پولی (بانک ها، بیمه ها، بودجه و اعتبار ها، متوسط هزینه و درآمد خانوار)، نگاهی به تاریخ و جغرافیای تاریخی تهران-ری-شمیران (از دوران سنگ، دوران فلز، آمدن آریاها به قیطریه شمیران،... تا انقلاب مشروطه، پادشاهی سلطان احمدشاه، نخست وزیران مشروطه،... سلطنت پهلوی،...)، و تهران در آینده...
 

از مقدمه کتاب:

در ابتدا درود می فرستم به روان پاک استاد «احمد بیرشک» دانشمندی خودساخته که هفتاد سال از عمر نود و چند ساله خویش را ضمن تألیف و ترجمه های پرشمار وقف تربیت نوجوانان و جوانان کرد که به آنان عشق می ورزید. مبتکر اولین گروه فرهنگی در ایران و جهان به نام «هدف» بود. تحقیقات گاهشماری ایرانی و تماس او با مؤسسه های بین المللی، ثابت نمود که «تقویم ایرانی» دقیق ترین گاهنامه جهان است... در حدود چهل سال محشور بودن با ایشان پیوسته در کارهای تحقیقاتی و تهران شناسی مورد تشویق قرار می گرفتم. در بعد از انقلاب که مدارس ملی (بخش خصوصی) منحل شد، او که عاشق آموختن بود «بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی» را که زیر نظر وزارت علوم بود ایجاد کرد. در آن شوراهایی از اساتید صاحب نام در رشته های مختلف پژوهش و تألیف می کردند. از جمله شوراها می توان «شورای دانشنامه تهران» را نام برد که اینجانب به عضویت و دبیری آن برگزیده شده بود. از برکت شورا یکی هم موهبت و برکت پیدا کردن دوست دانشمند صمیمی استاد «هوشنگ قاسمی» بود که همواره در تحقیقات و تألیف ها و ویرایش ها بیشترین مددها را می رساند.

گرامی باد یاد شادروانان: «موسیو کریشیش» استاد و دانشجویان مدرسه (دانشگاه) دارالفنون که نقشه تهران شاه طهماسبی (چهار کیلومتر مربعی) و «عبدالغفار نجم الملک» که نقشه تهران ناصرالدین شاهی (نوزده کیلومتر مربعی) و «عبدالرزاق بغایری» که نقشۀ مناطق اطراف تهران را کشیدند که همه از منابع مهم جغرافیای قدیمی پر ارزشند.

درود به شادروان دکتر «حسین کریمان» استاد دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی کنونی) که دو جلد «تاریخ ری باستان» و «تهران در گذشته و حال» و دو جلد کتاب «قصران» وی منابعی مستند و بی نظیر درباره گذشته تهران بزرگ (تهران-ری-شمیران) است.

درود به شادروان مهندس «عباس سحاب» نقشه نگار خودساخته ای که نخستین نقشه های مردمی تهران جدید را با دست خالی و با شیوه ای نو از سال ١٣١٥ در پانزده سالگی شروع کرد و به مرور تهران را از درد بی نقشه ای که او را رنج می داد رهانید و اولین مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی بخش خصوصی ایران «سحاب» را در سطح مؤسسه های بین المللی رساند و پدر کارتوگرافی ایران لقب گرفت. (> کتاب زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی دانشمند فقید استاد عباس سحاب پدر کارتوگرافی ایران، نوشته علی اکبر محمودیان. سال ١٣٨٠، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.)

(عزیزان یاد شده در ایجاد منابع ریشه ای مستند برای تهران و پدید آمدن این کتاب نقش پر ارزشی داشته اند.)

***

درباره شهر تهران کتاب های بسیاری نگاشته شده است که همه آنها در نوع خود ارزشمندند. اما هر کدام به موضوعی ویژه پرداخته اند و اغلب مربوط به دوره یا زمانی محدود است و قلمرو هر کدام نیز فرق می کند و بیشتر به محدوده مسکونی بسنده شده. بعضی رمان گونه و فاقد فهرست و منبع و غیر مستند است و کتابی جامع که تاریخ تهران بزرگ (مجموعه تهران-ری-شمیران) را در برگیرد و در تحقیقات و برنامه ریزی های گوناگون کنونی به کار آید تاکنون چاپ نشده است.

اینجانب قریب به پنجاه سال است که به بررسی این شهر و پیرامون آن مشغولم و هرچه بیشتر می کاوم مشتاق تر می شوم. هرجا و هرگاه فرصتی می یافتم به تماشا می رفتم، یادداشت می کردم یا به حافظه می سپردم، فرق نمی کرد هر موضوعی که باشد. هر کتابی، مجله ای، نوشته ای، نقشه ای درباره تهران می دیدم یا می شنیدم، تهیه می کردم. به سمینارها، نمایشگاه ها و جلسات که نام تهران داشت می رفتم. در کنار خاکبرداری های بزرگ می ایستادم و به لایه های متنوع ظاهر شده خیره می شدم. به درون قنات ها می خزیدم. به انبوه خاک های متنوع خروجی از چاه ها می اندیشیدم، به داخل چاه ها و انبار آنها پای می نهادم. به کوچه پس کوچه ها، گود ها و گذرگاه های تنگ و مسقف و تاریک سر می زدم. خانه های قدیم از فقیر تا کاخ اغنیا را بازدید می کردم. پای صحبت هنرمندان بازساز آثار تاریخی می نشستم. آب انبارها، مسجدها، زیارتگاه ها، دره ها، رودخانه ها، چشمه ها، آبشارها، کوه ها، بیابان ها، روستاها... در تمام آنها سعی داشتم کسی را بیابم به خصوص پیران موی سپید کرده. سخنان آنها، لهجه های شیرین، خاطرات جالب، نقل قول از پدربزرگشان همه لذت بخش بود. مفاهیم گفتارشان، اشعارشان همه تاریخ نانوشته آداب و رسوم و هویت رو به فراموشی بود. افسوس که از سینه آنها به سینه خاک های تاریک فنا می شد.

در این چند دهه علیرغم آنکه عشق داشتم هرچه یافته ام برای هموطنانم به ویژه نوجوانان و جوانان بنویسم و در انبوه کتاب و یادداشت و سینه خود حبس شان نکنم بجز نگارش های کوتاه برای اشخاص، مؤسسه ها و سمینارها... نتوانستم خود را به نوشتن کتاب معمولی راضی کنم، زیرا ابرشهر کنونی تهران، پایتخت ایران با ویژگی های بسیار و بی نظیر و قدمتی به کهنی تاریخ و اوضاع طبیعی گوناگون شگفت انگیز از یال های البرز تا دل کویر و اوضاع تاریخ سیاسی عبرت آموز و اوضاع اجتماعی بسیار متنوع و متفاوت... دانشنامه یا دایرة المعارف مفصل را می طلبید. خوشبختانه این فرصت در دانشنامه بزرگ فارسی توسط استاد احمد بیرشک پدید آمد و شورای تهران (که در آغاز به آن اشاره شد) در اسفند ١٣٧٢ با شرکت پنج استاد سرشناس دانشگاه تهران و اینجانب تشکیل شد. پس از یک سال ونیم و با ارایه ٢٥٠٠ درایه (مدخل) متاسفانه به علت مشکلات مالی دست از کار کشیدند.

در سال ١٣٧٨ آقای سعید بختیاری مدیر عامل پرکار مؤسسه گیتاشناسی، خواستار آن شد که برای تهران از آغاز تاکنون، کتابی فشره و کم حجم تهیه شود. (روزهای عمر به سرعت سپری می شد و اندوخته های کاغذی و حافظه کم کم به تباهی می گرایید. از متولیان تهران کسی به فکر دایرة المعارف یا دانشنامه و نقش آن نبود.) با گشاده رویی پیشنهاد آقای بختیاری را پذیرفتم و با دوستان دانشنامه استان تهران گروهی را که نامشان در شناسنامه کتاب آمده است، تشکیل دادیم و کار را با عشق و تقسیم کار برای بیست موضوع اساسی در بیست بخش برنامه ریزی و شروع کردیم.

طبق معمول در ابتدای کار نیاز به اطلسی از نقشه های گوناگون شهر کنونی تهران داشتیم تا با نقشه های آرشیو خودمان درآویزیم و راه تحقیق را هموار سازیم. خوشبختانه مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی که دوش به دوش مؤسسه سحاب پیش می رفت، شهر تهران را از نظر انواع و اقسام اطلس و نقشه در مقیاس های کوچک و بزرگ اشباع کرده بود. این منابع و حمایت بی دریغ و مشتاقانه مدیر عامل مؤسسه بر سرعت کار افزود اما گسترش کار و دستیابی به منابع جدید و اضافه کردن اطلاعات تازه زمان بیشتری را می گرفت.

دوستان گروه طـــی شش سال از صعود به قلل مرتفع کوه های البرز و پیرامون تهران تا کویر، از کتابخانه های مؤسسه های تحقیقاتی کشور تا آرشیوهای خصوصی اشخاص و خودمان و کارهای میدانی و خیابانی و مصاحبه ها و مشاوره ها و تبادل نظرها و برخورداری از نرم افزارهای مختلف رایانه ای و دستیابی به آرشیوهای ذیقیمیت مؤسسات و همکاری های صمیمانه بیشتر آنها، بهره های فراوانی گرفته شد و فشرده هایی از آنها را که در کتاب «نگاهی به تهران از آغاز تاکنون» آمده است، تقدیم شما خواننده ارجمند می کنیم.

علی اکبر محمودیان

بخشها و مطالب این کتاب: (از فهرست مطالب)

● بخش یکم - نام تهران و سابقه آن

«تهران» واژه ای ایرانی و باستانی

معنی و مفهوم تهران (وجه تسمیه)

«ته ران»

نگاره (تصویر) تهران در ١٢٦٨ ق

نگاره مقطع شمالی و جنوبی تهران

تفسیرهایی بر معانی تهران

نگاره تهران در ١٢١٦ ق

نگاره منظره تهران از چشمه علی

تهران یا طهران

نام تهران با «ط»

نخستین تهران با «ت»

نخستین کسی که با «ت» نوشت

قدیمی ترین کتیبه با «ط»

در (درب) حرم سیداسماعیل

ماجرای «ط» و «ت»

تاریخچه واژه تهران

ابوعبدالله حافظ طهرانی

اولین بار که نام طهران در تاریخ آمد

«بهزان» تهران نیست (نام قدیمی ورامین بود)

طهران و «انار»

«سمعانی» و طهران

«ظهیرالدین» نیشابوری و طهران

«ابن اسفندیار» و طهران

«یاقوت حموی» و تهران

«زکریای قزوینی» و تهران

«رشیدالدین فضل الله» و طهران

«حمدالله مستوفی» و طهران

«کلاویخو» و تهران

«شرف الدین یزدی» و تهران

«مرعشی» و تهران

قدیمی ترین کتیبه های تهران

کاشی فیروزه فام امام زاده یحیی

در (درب) منبت امام زاده اسماعیل

تهران های دیگر که «تیران» شدند

تیران نجف آباد اصفهان

تیران الیگودرز

تهران بندر لنگه

تیران بابل

تیران کرمان

تیران نیشابور

● بخش دوم - موقع جغرافیایی تهران

موقع نسبی

نقشه استان تهران

نقشه شهرستان تهران

نقشه شهر، بخش و دهستان

شکل موقع تهران روی کره

نقش عرض جغرافیائی

شکل چهار فصل

شکل حرکت خورشید

شکل طلوع و غروب

شکل طول سایه ها

جهت یابی در روز

جهت یابی در شب

شکل ستاره قطبی

نقش طول جغرافیائی

طول جغرافیائی و ساعت

مناطق زمانی

جدول ساعت یاب محمودیان

وقت های شرعی

کد ساعت کشورها

جدول ترین های وقت ها

● بخش سوم - مساحت و رشد (تاریخچه)

مساحت دهکده تهران

مساحت قصبه تهران

نقشه محدوده های تهران قدیم

مساحت تهران بی دیوار

مساحت تهران با برج و بارو

نگاره تهران آخر صفویه

دروازه دولت قدیم

تهران زمان نادرشاه

تهران پایتخت کریمخان

تهران پایتخت آقامحمدخان

نگاره های دروازه های ششگانه قدیم

نقشه دارالخلافه تهران (شاه طهماسبی)

نگاره مراسم ورود فتحعلی شاه

دروازه محمدیه

نگاره دروازه دولت قدیم

سیل دوران ناصرالدین شاه

محله های معروف تهران

دارالخلافه ناصری تهران

مساحت دارالخلافه ناصری

مشخصات حصار دارالخلافه

دروازه های دارالخلافه

نمای بیرونی دروازه خانی آباد

نگاره های ١٣ دروازه

نقشه درالخلافه ناصری تهران

نقشه مقایسه ای محدوده دارالخلافه ناصری تهران

کروکی دروازه ها

مناظری از میدان توپخانه (امام خمینی)

مساحت تهران دوران پهلوی

نگاره دروازه تهران در قزوین

تخریب ١٩ دروازه دوره ناصری

مساحت دوره محمدرضاشاه

مساحت دوره جمهوری اسلامی

نقش شهرک ها در گسترش تهران

مساحت پس از ٢٦ سال

جدول تاریخچه رشد مساحت و جمعیت

نقشه گسترش از آغاز تاکنون

جدول مساحت و جمعیت مناطق ٢٢ گانه

● بخش چهارم - زمین ساخت و ناهمواری ها

نقشه دریای تتیس

پهنه های زمین ساختی

نقشه حرکت صفحه های زمین

نقشه پهنه های زمین ساختی ایران

نقشه گسل های توانمند تهران

نقشه پهنه بندی خطر زلزله

ضخامت پوسته زمین

ناهمواری گسل ها

بلند البرز (البرز مرتفع)

چین های کناری البرز

گستره کوهپایه ای تهران

بلندی های سعادت آباد - شمال تجریش - دزاشیب

فرونشست اوین - تجریش - نیاوران

بلندی های ارمنیه - شیان - کوثر

فرونشست داودیه

بلندی های طرشت - عباس آباد

فرونشست شمال ایران مرکزی

دشت تهران

فرو نشست ری

فرو نشست جنوب ری

فرو نشست کهریزک

گسل ها و زمین لرزه تهران

جدول گسل های بیش از ١٠ کیلومتر

جدول گسل های بین ٢ تا ١٠ کیلومتر

جدول گسل های کمتر از 2 کیلومتر

چینه شناسی

  دوران اول

  دوران دوم

  دروان سوم

  دوران چهارم

سازندهای آبرفتی

نقشه تهران و پیرامون

● بخش پنجم - آب و هوا

توده های هوای منشأ بارندگی

ویژگیهای دمایی شهر تهران

جدول شاخص های چهار ایستگاه تهران

دما و وارونگی هوا

دما و بارش

تغییرات اقلیمی دما

دما و محدوده آسایش

بارش

بارش سالیانه

نمودار میزان بارندگی تهران و پیرامون

برف

تابش آفتاب

جدول میانگین ساعت آفتابی ماهانه

جدول مقدار تابش دریافتی

رطوبت نسبی

میانگین رطوبت نسبی ماهانه

بررسی جریان باد

بادهای محلی

بادهای منطقه ای

بادهای سیاره ای

● بخش ششم - منابع و فرهنگ آب

آب های قدیمی

آب سرچشمه

آب رودخانه تجریش

عودلاجان

کاریز (قنات)

جدول احصائیه قنوات سال ١٣٠٨

تاریخچه آب از سایر حوضه ها

چاه

بررسی منابع آب

آب های سطحی

رود کرج و سد آن

ویژگی های سدهای لار، کرج و لتیان

جاجرود و سد لتیان

رودها و سد لار

سایر رودها

آب های زیرزمینی

سطح برخورد به آب

وضع کنونی کاریزها

جدول سطح برخورد به آب

لوله کشی آب تهران (تاریخچه)

آب چاه برای لوله کشی

جدول بده متوسط رود کرج

نقشه پخش جمعیت نواحی ١٩ گانه

● بخش هفتم - محیط زیست

تاریخچه فضای سبز

باغ های جنگلی

پراکندگی باغ ها در مناطق ٢٠ گانه

مساحت و تعداد بوستان ها

جنگل، مرتع و جانوران

مرتع ها

جنگل ها

جدول جنگل ها

مناطق حفاظت شده

منطقه البرز مرکزی

منطقه جاجرود

منطقه لار

منطقه ورجین

باغ های جنگلی پیرامون شهر

باغ جنگلی خجیر

باغ جنگلی سرخه حصار

آلودگی

جدول آب رود کرج و جاجرود

جدول هوای ایستگاه های سنجش

جدول آلاینده های هوای شهر

● بخش هشتم - جمعیت و تاریخچه آن

تاریخچه

جدول جمعیت تهران از منابع مختلف

جمعیت ساکن و موقت

جمعیت واقعی

جمعیت؛ مهمان، روز، مهاجر...

جمعیت تهران و کشورهای کوچک

جمعیت تهران و شهرهای دیگر

جمعیت شهرهای استان تهران

متولدین ثبت شده در استان

ویژگی های مهم جمعیت تهران

جنس، سن، توزیع، مهاجران، خانوار

زناشوئی، خواندن و نوشتن، خدمات

محل سکونت، سوخت، رادیو، تلویزیون...

جدول چگونگی واحدهای مسکونی

نیروی فعال

تعداد بر حسب نوع شغل

سطح سواد، بیکار، بخش های عمومی، خصوصی

آمار کارمندان دولت برحسب سازمان های مختلف

● بخش نهم - تعداد آبادی هایی که در دل مناطق ٢٢ گانه نابود شدند

نقشه قصران و رشد تهران

تهران و حومه سال ١٣٠٨

نقشه مناطق ٢٢ گانه شهرداری

● بخش دهم - منابع غذا در استان تهران

جدول زراعت و باغداری

جدول های سطح زیر کشت و تولید: غلات، حبوبات، سبزیجات، علوفه، قلمستان...

جدول های ماشین آلات کشاورزی، کود شیمیایی و سم

دام، طیور، ماهی و زنبور

تعداد و ظرفیت گاوداری ها

جدول تعداد کشتار انواع دام

تعداد طیور در استان

تعداد کندو در استان

تعداد استخرهای پرورش ماهی

● بخش یازدهم - نگاهی به آموزش و پرورش

دوران باستان و سده های نخستین اسلامی

دوران باستان

بعد از پیدایش اسلام

مسجد

مکتب خانه

آموزش و پرورش نوین

آشنایی با آموزش اروپائیان

روزنامه ها و مدارس جدید

نو آوران مدارس جدید

مدارس اقلیت ها و خارجی ها

انقلاب مشروطه و مدارس

از دارالفنون به این سو

جدول سی دبستان دولتی پسرانه

جدول ده دبیرستان دولتی دخترانه

جدول نه مدرسه متوسطه

مدارس حومه تهران

کودکستان های تهران

بی ثباتی سیاسی و رکود آموزش

دوره پهلوی

دوره جمهوری اسلامی

مدارس ملی تهران (احمد بیرشک)

جدول های: تعداد دانش آموزان، دوره های تحصیلی، درصد باسوادان، کارکنان، شبانه...

آموزش عالی

تاریخچه و اسامی مدارس عالی

آموزش عالی در سال های اخیر

جدول های پذیرفته شدگان دانشگاه های تهران و دانشگاه آزاد اسلامی...

آموزش بزرگسالان

● بخش دوازدهم - پزشکی، درمان، بهداشت و بیمه

تاریخچه پزشکی تهران

بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

آمار؛ کارکنان، پزشکان و مؤسسه ها

نمودارهای پزشکان و تخت بیمارستان در ایران

جدول بیمارستان های استان تهران

بیمه های اجتماعی و خدمات درمانی

● بخش سیزدهم - فرهنگ

نژاد (آسیانی ها، آریایی ها)

زبان (کهن، آریایی، مادی، پارسی، باستان، اوستایی، ایرانی میانه، پارسی نو یا دری، زبان متنوع ری، زبان شمیرانی)

خط یا الفبا در تهران (تصویری، اوستایی، عیلامی، میخی، فنیقی، آرامی و عربی)

باورها (دین، مذهب...)

آیین مردم تمدن چشمه علی

کیش اهورا مزدایی

دین اسلام و مذاهب آن

گاهشماری ایران و تهران

احمد بیرشک و گاهشماری

● بخش چهاردهم - گردشگری

گردش های چند ساعته در درون شهر

گردش نیم روزه در پیرامون زیبای شهر

گردش یک روزه و بیشتر در ییلاق ها

جدول فهرست امام زاده ها و مزار مشاهیر

موزه های تهران

جشن ها و سرگرمی ها در تهران قدیم

ییلاق رفتن تهرانی های قدیم

قابل توجه مسئولان شهر تهران

● بخش پانزدهم - تربیت بدنی و ورزش

رمز پایایی تمدن ماد بزرگ به مرکزیت ری

پدیده زورخانه ها

فراموش شدن بازی های قدیمی

قانون ورزش اجباری

جدول جایگاه ها، رشته ها، مربیان...

● بخش شانزدهم - ارتباط ها (راه، پست، تلفن، مخابرات، رادیو و تلویزیون)

راه ها و انواع آن

اتومبیل (به قول تهرانی ها «ماشین»)

پست (و جدول های مربوطه)

تلفن (و جدول مربوطه)

مخابرات (تلگراف) و رادیو

تلویزیون (و جدول های مربوطه)

● بخش هفدهم - معدن، نیرو و صنعت

معادن استان (وجدول مربوطه)

نیرو (انرژی) استان (و جدول های مربوطه)

صنعت و انواع آن (و جدول های مربوط)

● بخش هجدهم - مؤسسه های پولی (بانک ها، بیمه ها، بودجه و اعتبارها، متوسط هزینه و درآمد خانوار)

تاریخچه بانک در تهران

بانک های استان تهران

شرکت های بیمه (و جدول های مربوطه)

سازمان تأمین اجتماعی (و جدول های مربوطه)

افراد تحت پوشش بیمه خدمات درمانی

بازنشستگان و وظیفه بگیران

بودجه سالانه استان تهران

متوسط هزینه و درآمد خانوار

● بخش نوزدهم - نگاهی به تاریخ و جغرافیای تاریخی تهران - ری - شمیران

دوران سنگ

دوران فلز

آمدن آریاها به قیطریه شمیران

دین زرتشت و مرکزیت ری

ابرقدرتی مادها (نخستین شاهنشاهی)

جهانداری هخامنشی ها (پارسی)

اسکندر مقدونی در ری (سلوکی ها)

زمین لرزه در شهر ری

ایرقدرتی اشکانیان پارتی (خراسانی)

ابرقدرتی ساسانیان پارسی

فتح ری به دست عربان

ری در زمان علی بن ابی طالب (ع)

ولایت ری در دوره خلافت عباسیان

تثبیت خلافت مأمون و امارت طاهریان

رویدادهای طبیعی و زلزله های شدید

ری، تهران و شمیران در دوره علویان

ری و تهران در دوره صفاریان

ری، تهران و شمیران و خلیفه المکتفی

ری و تهران در دوره سامانیان

خشکسالی کم سابقه

ری و تهران در زمان زیاریان دیلمی

ری و تهران در زمان آل بویه دیلمی

رویدادهای طبیعی و زلزله در پهنه ری

سلطان محمود و مسعود غزنوی در ری و تهران

ری پایتخت سلجوقیان بزرگترین پادشاهی ایران و جهان

آزادی مذاهب به ویژه شیعه در ری

ری و تهران در زمان خوارزمشاهیان

ری و هجوم مغولان

ری، تهران و شمیران در دوره ایلخانان

پادوسبانان کوهستان ری

ری، تهران و شمیران در دوره تیموریان

تهران و ری در دوره قراقویونلو و آق قویونلو

زمین لرزه شدید در بلاد ری

تهران در آغاز دوره صفویان

شاه طهماسب و برج و باروی تهران

شاه عباس بزرگ، شاه سلطان حسین و اشرف غلجایی

کریمخان زند و چهارسال پایتختی تهران

قاجاریان و تلاش برای حکومت

آقا محمدخان (شاه) قاجار

فتحعلی شاه، زلزله های شدید

محمدشاه قاجار

ناصرالدین شاه و تغییرات جهان

مظفرالدین شاه و مشروطیت

محمدعلی شاه و استبداد صغیر

فهرست نخست وزیران مشروطه (مهم ترین رویدادهای دوره هر کدام، بویژه در تهران)

١- میرزا نصرالله خان نائینی

٢- سلطان علی خان وزیرافخم

٣-میرزاعلی اصغرخان اتابک اعظم

٤-میرزا احمدخان مشیرالسلطنه

٥-میرزا ابوالقاسم خان ناصرالملک

٦-حسینقلی خان نظام السلطنه مافی

٧-میرزا احمدخان مشیرالسلطنه (بار دوم)

٨-کامران میرزا نایب السلطنه

٩-میرزا جوادخان سعدالدوله

انقلاب اصلی مشروطه و فتح تهران، پادشاهی سلطان احمدشاه

١٠-محمدولی خان تنکابنی

١١-میرزاحسن خان مستوفی الممالک (آقا)

١٢-محمدولی خان تنکابنی (بار دوم)

١٣-نجف قلی خان صمصام السلطنه بختیاری

١٤-میرزا محمدعلی خان علاءالسلطنه

١٥-میرزا حسن خان مستوفی الممالک (بار دوم)

١٦-میرزا حسن خان مشیرالدوله

١٧-میرزا جواد خان سعدالدوله (بار دوم)

١٨-سلطان عبدالمجید میرزا عین الدوله

١٩-میرزا حسن خان مستوفی الممالک (بار سوم)

٢٠-عبدالحسین میرزا فرمانفرما (نصرت الدوله)

٢١-محمدولی خان سپهدار تنکابنی (سپهسالار اعظم) (بار سوم)

٢٢-میرزا حسن خان وثوق الدوله

٢٣-میرزا محمدعلی خان علاءالسلطنه (بار دوم)

٢٤-سلطان عبدالمجید میرزا عین الدوله (بار دوم)

٢٥-میرزا حسن خان مستوفی الممالک (بار چهارم)

٢٦-نجف قلی خان صمصام السلطنه (بار دوم)

٢٧-میرزا حسن خان وثوق الدوله (بار دوم)

٢٨-میرزا حسن خان مشیرالدوله (پیرنیا) (بار دوم)

٢٩-فتح الله خان سپهدار اعظم رشتی (فتح الله اکبر)

٣٠-سیدضیاءالدین طباطبایی و حکومت کودتا

٣١-میرزا احمدخان قوام السلطنه

٣٢-میرزا حسن خان مشیرالدوله (پیرنیا) (بار سوم)

٣٣-میرزا احمدخان قوام السلطنه (بار دوم)

٣٤-میرزا حسن خان مستوفی (بار پنجم)

٣٥-میرزا حسن خان مشیرالدوله (پیرنیا) (بار چهارم)

٣٦-رضاخان سردارسپه آخرین رئیس الوزرای قاجاریه

آغاز سلطنت رضاشاه

٣٧-میرزا محمدعلی فروغی (ذکاءالملک دوم) اولین نخست وزیر رضاشاه

نقشه شهر تهران سال ١٣٠٦

٣٨-میرزاحسن خان مستوفی (بار ششم)

٣٩-مهدیقلی هدایت (حاج مخبرالسلطنه)

٤٠-محمدعلی فروغی (بار دوم)

٤١- محمود جم (مدیر الملک)

٤٢-دکتر احمد متین دفتری

٤٣- علی (رجبعلی) منصور (منصور الملک)

٤٤-محمدعلی فروغی (بار سوم، آخرین نخست وزیر رضاشاه)

آغاز دوره اول سلطنت محمدرضا شاه

٤٥-علی سهیلی

٤٦-احمد قوام (قوام السلطنه، بارسوم)

٤٧-علی سهیلی (بار دوم)

٤٨-محمدساعد مراغه ای

٤٩-مرتضی قلی خان بیات

٥٠-ابراهیم حکیمی (حکیم الملک)

٥١-محسن صدر (صدرالاشراف)

٥٢-ابراهیم حکیمی (بار دوم)

٥٣-احمد قوام (بار چهارم)

٥٤-رضا حکمت (سردار فاخر)

٥٥-ابراهیم حکیمی (بار سوم)

٥٦-عبدالحسین هژیر

٥٧-محمدساعد مراغه ای (بار دوم)

تیراندازی به شاه

٥٨-علی منصور (بار دوم)

٥٩-سپهبد حاج علی رزم آرا

٦٠-حسین علاء (معین الوزرا)

٦١-دکتر محمد مصدق (مصدق السلطنه)

ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور

٦٢-احمد قوام (بار پنجم)

قیام ٣٠ تیر ١٣٣١

٦٣-دکتر محمد مصدق (بار دوم)

کودتای شاه

دوره دوم سلطنت محمدرضا شاه پهلوی

٦٤-سپهبد فضل الله زاهدی (بصیر دیوان) مجری کودتا

٦٥-حسین علاء (بار دوم)

٦٦-دکتر منوچهر اقبال

٦٧-جعفر شریف امامی

٦٨-دکتر علی امینی

٦٩-امیر اسدالله اعلم

٧٠-حسینعلی منصور

٧١-امیر عباس هویدا

٧٢-جمشید آموزگار

٧٣-مهندس جعفر شریف امامی

٧٤-ارتشبد غلامرضا ازهاری

٧٥-دکتر شاهپور بختیار

● بخش بیستم - تهران در آینده

نگاهی به تاریخچه شهرداری تهران

اوضاع اجتماعی، محله ها و نقش همه قشرهای مردم در اداره شهر

چگونه ییلاق های تجریش شمیران تبدیل به «شمال شهر» و مناطق اعیان نشین شد

گسترش بی رویه و به دور از اصول شهرسازی

اختیارات محدود شهرداری تهران و ناهماهنگی سازمان ها (مغز کم توان شهر)

رفت و آمد، حمل و نقل (ترافیک) (نخستین نیاز خارج از خانه)

خودروهای فرسوده و راه کارها غیرمنطقی بازسازی

اخلاق اجتماعی و بی توجهی تهرانیان به وظایف شهروندی

مظاهر قابل لمس بی تفاوتی در انجام وظایف شهروندی

شهر تهران بر سر دوراهی (نابودی و سقوط یا ادامه زندگی و شکوفایی)

منابع و مآخذ - الف: برحسب نام مؤلف یا مؤسسه مربوطه. ب: برحسب نام کتاب، به همراه شماره ردیف نام مؤلف در فهرست الف

اطلاعات کتاب:

نگاهی به تهران از آغاز تاکنون (ناشر: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی)

A Glance at Tehran from the Beginning Until Now - Ali Akbar Mahmoodian - Gitashenasi (Geographical & Cartographic Institute)

مؤلف: علی اکبر محمودیان

با همکاری: هوشنگ قاسمی، غلامرضا هوشمند فینی، رضا آر تی دار

ویراستار: مهرداد سرمدی با همکاری خانم نساء قاسمیان بهنمیری

حروفچین و صفحه آرا: گوهر نصرتی و سوسن سلیمانشاهی

پردازش رایانه ای: احمد رحیمی و بخش فنی گیتاشناسی

چاپ اول: زمستان ١٣٨٤

چاپ و صحافی: هامون

● همچنین ببینید:

   اطلس شهرستان شمیران (گیتاشناسی)

   کتاب شهرستان شمیران (شهر شمیران، شهر قصران، شهر لواسان)

برای بزرگنمایی روی تصویر کلیک کنید

نقشه دارالخلافه تهران

تصویر پیش بدرقه (اولین تصویر کتاب) نگاهی به تهران از آغاز تا کنون

(در اندازۀ بزرگ: ١٠٨٧*١٣٩٠ پیکسل)

که توسط الیانیکولایویچ برزین* جهانگرد و شرق شناس روسی که در سال ١٢٥٨ هـ.ق / ١٨٤٢ م از تهران دیدن کرده بود، در سال ١٢٦٩ هـ.ق / ١٨٥٢ م در مسکو به چاپ رسیده است.

Iliya Nikolayevitch Berezin * مسعود نوربخش، تهران به روایت تاریخ، جلد یک ١٣٨١ خ

بازگشت به صفحه خانه          درباره          سایتهای مرتبط

ناشران و فروشگاه ها

استفاده از مطالب این سایت با ذکر دقیق منبع مجاز است. همه حقوق برای مؤلف و ناشرین محفوظ است.