صفحه خانه   -   درباره   -   مقالات

توسعه پایدار و محیط زیست حوضه آبریز سد لتیان

تألیف و تحقیق: علی اکبر محمودیان و گروه دانشنامۀ استان تهران (از بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی)

گزارش به نشست كارشناسان و مدیران، پیرامون

توسعۀ پایدار و محیط زیست

حوضۀ1 آبریز سد لتیان
كه در مركز تحقیقات آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف با همكاری سازمان آب تهران در بهار 1381 تشكیل شد.

كلیاتی فشرده از بخشهای رودبار قصران و لواسان،

حوضه‌های آبریز سد لتیان، مشكلات و پیشنهادها

پیش درآمد

جغرافیای تاریخی شهرستان شمیران:

قدمت تمدن ری (چشمه علی) به حدود 7000 سال پیش می‌رسد و شهر ری (رَغَه) از حدود 3000 سال پیش یكی از چند شهر معروف جهان شناخته شده بود و از همان هنگام رازیان به علت گرمای شدید تابستان‌ها، نواحی كوهستانی شمال خود را كه «كوهسرانش» می‌نامیدند، به عنوان «سردسیر» (ییلاق) و سرچشمه آبها، بسیار عزیزش می‌داشتند.

 واژه كوهسران در دوران اسلامی معرّب و تبدیل به «قصران» شد و حدود آن در شمال، آبریز مازندران، در جنوب تپه ماهورهای دامنه توچال تا شمال شهر قدیمی ری، در غرب آبریز رودخانه كرج و در شرق، دشت لار و كوه دماوند (لواسان) بود و به «قصران داخل» (نواحی داخلی كوهستان) و «قصران خارج» (نواحی خارجی كوهستان تا شمال شهر ری) تقسیم می‌شد.(2) (3)

 از چند سده پیش با مشهور شدن نواحی زیرمجموعه قصران مانند رودبار، لواسان، شمیران، سیاهرود، كن و تهران، نام خود قصران به فراموشی سپرده شد، اما چون نام رودبار ممكن بود با رودبار منجیل آن سوی البرز اشتباه شود، این را، «رودبار قصران» نامیدند، كه باعث شد نام قصران به كلی از بین نرود.

از چند دهه پیش «بخش شمیران» (4) كه شامل تمام روستاهای دامنه جنوبی رشته كوه توچال تا حدود سرخ حصار و داودیه و پونك كن بود، و كم‌كم ویژگیهای سردسیری و ییلاقی را از دست می‌داد و تبدیل به مناطق مسكونی می‌شد، تمام آن جزء شهر تهران قرار گرفت اما از نظر تقسیمات كشوری، منطقه یك و قسمتهایی از مناطق دو و چهار شهرداری تهران به صورت «شهرستان شمیران» درآمد و صاحب «فرماندار» شد در حالی‌كه از نظر خدمات شهری تابع شهرداری تهران بود و همچنین برخی از اداره‌ها و سازمانها و نهادهای مختلف كه مقرشان در این شهرستان قرار داشت، عملاً از نظر سلسله مراتب سیاسی، اجرایی و قوانین تقسیمات كشوری از شمیران تبعیت نمی‌كردند...

بدین‌ترتیب این شهرستان از همان آغاز دچار بیماری یك شهرستان و چند مدیر گشت.

از سوی دیگر برای آنكه نام شهرستان و فرماندار با «مسمّا» باشد، قلمرو آن را گسترش دادند و نواحی دیگری از قصران قدیم چون؛ دهستان رودبار قصران با نام «بخش رودبار قصران» و دهستان لواسان بزرگ و دهستان لواسان كوچك (كه هر دو درگذشته با دهستان رودبار قصران تشكیل بخشی را با مركزیت افجه می‌دادند) را با نام «بخش لواسان» (5) ضمیمه و تابع شهرستان شمیران نمودند. به این ترتیب سرزمین وسیعی از قصران به شمیران تغییر نام یافت. مساحت بخش رودبار(6) حدود 500 كیلومتر مربع است كه حوضه اصلی تأمین آب سد لتیان به طور طبیعی می‌باشد. در سال 1337 سه روستای قدیمی رودبار قصران، روی هم به صورت شهر «اوشان فشم میگون» تبدیل گشت كه در آمارنامه‌ها، نادرست آنرا فقط «فشم» می‌نگارند. (برای آگاهی بیشتر نگاه كنید به جدول 1 اطلاعات تقسیمات كشوری شهرستان شمیران)

بخش لواسان حدود 600 كیلومتر مربع است كه نیمی از حوضه آبریز سدلتیان و نیمی حوضه آبریز سدلار می باشد (رود و سدلار به طور طبیعی در حوضه آبریز شهرستان آمل و استان مازندران قرار دارد).

این بخش از دو دهستان لواسان بزرگ و لواسان كوچك شكل گرفته كه قسمت قابل توجهی از لواسان كوچك به گلندوك (گل هم دورودك) (كه در محل اتصال دو رود كوچك كُند و بوجان) نیز معروف بوده است، در سال 1349 به صورت شهر درآمد و روستاهای بسیاری را در برگرفت و همچنان در حال توسعه می‌باشد و ممكن است تمام لواسان را به زیر پوشش شهری درآورد. (برای آگاهی بیشتر از این دو بخش و تمام شهرستان شمیران مراجعه كنید به نقشه شهرستان شمیران از مؤسسه سحاب، کار از گروه دانشنامه استان تهران).

جدول 1.

مأخذ: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان (نقل از صفحه 20 آمارنامه سال 1379 استان تهران)

1- رودخانه جاجرود (قصران) (7)

این رودخانه به طور كلی از یال‌های آب پخشان استان‌های مازندران و تهران، از قلل برف‌پوش بیش از 4000 متر البرز بلند، سرچشمه می‌گیرد و پس از سیراب ساختن رودبار قصران، پاكدشت، ورامین، قرچك و انبوه آبادی‌های دیگر پس از طی 140 كیلومتر در كویر مركزی ایران در ارتفاع 795 متری، گودترین جای استان تهران وارد دریاچه نمك در 85 كیلومتری شرق قسم می‌شود.(8) (برای آگاهی بیشتر مراجعه كنید به اطلس جدید راههای ایران از مؤسسه گیتاشناسی)

1-1- مشخصات جاجرود در رودبار قصران و لواسان:

طول رودخانه از ارتفاع 4325 متری خلنوی كوچك و قله 4156 متری خورتوئك (كلون بسته كوچك) تا دیواره سد لتیان(9) در ارتفاع 1600 متری، حدود 42 كیلومتر است (كه از این مسافت 30 كیلومتر در رودبارقصران و 12 كیلومتر در لواسان كوچك یا دقیق‌تر بگوئیم در جنوب شهر لواسان قرار دارد)

شیب متوسط رودخانه 7.7 درصد و اختلاف ارتفاع سرچشمه تا سد حدود 2700 متر است، (اختلاف سطح آن تا دریاچه نمك بیش از 3200 متر است)

دبی (بدِهِ رود) متوسط سالانه آب در ایستگاه لتیان 6.61 مترمكعب در ثانیه و حداكثر میانگین سالانه 21.8 و حداقل میانگین سالانه 3.2 و حداقل میانگین ماهانه در آبان 0.13 و بالاخره حداكثر دبی لحظه آن (در ایستگاه رودك) 60 متر مكعب در ثانیه اندازه‌گیری شده است.

جدول 2- خلاصه اطلاعات برخی از ایستگاه‌های دبی‌سنج موجود در آمارنامه 1379 استان تهران، تحت پوشش اداره كل امور آب استان (سال آبی 79- 1378، كه سال كم آبی بود)

٭= متوسط دِبی سایر سال‌ها

٭٭= متوسط حجم جریان سالانه در سایر سال‌ها، عددهای ستاره ‌دار از اطلس شهرستان شمیران (ناشر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی) آورده شده اند. ← جدول 2-8-1 خصوصیات فیزیکی و آب سنجی تعدادی از رودخانه ها و شعبه های مهم آنها (از همان اطلس)

1-2- آب سد لار:

آب دریاچه سدلار (كه در حوضه طبیعی مازندران قرار دارد) از راه تونلی حدود 20 كیلومتر با شیبی كمتر از یك درصد و حجم جریان حدود 18 مترمكعب در ثانیه، به دامنه «نرده كوه» روستای «كلان» و از آن‌جا با شیب بسیار تند پس از بكار انداختن توربین‌های نیروگاه این آبادی در دو لوله به جنوب روستای نیكنام ده برده و در بستر رودكوچك لوارك رها می‌گردد و پس از طی حدود 3.5 كیلومتر به دریاچه لتیان وارد می‌شود (به علت خلل و فرج زمین‌های سدلار و سال‌های كم آبی، سطح آب دریاچه بیشتر اوقات به دهانه تونل سوار نمی‌شود و مجبورند آب را به وسیله پمپاژ وارد تونل كنند.)

در سال‌های اخیر دنباله لوله‌های آب لار را كه در جنوب نیكنام ده به رود لوارك منتهی می‌شد پیش از ورود به سد لتیان، ادامه داده‌اند و پس از عبور آن از زیر بستر جاجرود در نزدیك پل بزرگ لشگرك، در غرب بلوار وارد تونلی دیگر ساخته كه می‌توانند آب را با پای خود (به طور ثقلی) به تصفیه‌خانه آب شماره 5 سوهانك برسانند و بدین‌وسیله آب گوارای لار را از زیر كوه‌های مرتفع با پای خود به شمال تهران و نواحی شمیران قدیم (مناطق 1 و 2 و 3 و 4 و حتی 5 ببرند. ظرفیت تصفیه آب در آغاز 1.5 مترمكعب در ثانیه است كه به مرور به حجم آن افزوده می‌گردد و به 15 مترمكعب در ثانیه خواهد رسید.

2- جمعیت

2-1- جمعیت شهر بزرگ 22 منطقه‌ای تهران:

در سرشماری آبان 1375 جمعیت كل مناطق تهران 6758845 نفر گزارش شده است كه از این تعداد 298856 نفر مربوط به منطقه یك و بخشی از منطقه چهار شهرداری تهران است كه جمعیت شهر شمیران را تشكیل می‌دهد و باید تابع فرمانداری و شهرستان شمیران باشند (گرچه در عمل این تبعیت از سوی برخی سازمانها رعایت نمی‌شود).

اكنون جمعیت تهران 22 منطقه‌ای در شب‌ها حدود 8 میلیون نفر و در روزها حدود 10 میلیون نفر است (به جز روزهای تعطیل كه از جمعیت شب هم كمتر می‌شود)

2-2- جمعیت شهرستان شمیران:

توجه:

محیط زیست و حوضه آبریز سد لتیان، دایم در معرض آلوده‌سازی 30398 نفر ساكنان منطقه (گرچه این رقم مربوط به 5 سال پیش است) و به طور متناوب تحت تأثیر آلوده‌سازی میلیون‌ها نفر از اهالی تهران قرار دارد و روز به روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود (← 2-4)

2-3- آمارگیری خصوصی شهر اوشان فشم میگون (شهریور 1380):

در این آمارگیری كه به پیشنهاد شورای شهر و همت شهرداری، توسط گروه غلامرضا هوشمند فینی از كارشناسان صاحب نام سازمان برنامه و بودجه و مركز آمار به انجام رسید مشخص شد كه این شهر دارای 11572 نفر جمعیت است كه 2271 نفر آن به هنگام آمارگیری (با چند بار مراجعه مأموران) غایب بوده‌اند بنابراین جمعیت دایمی آن 9310 نفر است.

پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای آینده – رقم جمعیت دایمی كنونی با مقایسه با جمعیت 6762 نفر سال 1375 بیانگر آن است كه در طی حدود 5 سال، 2539 نفر افزایش یافته یعنی حدود 37.5 درصد در پنج‌سال و حدود 7.5 درصد در هر سال رشد داشته است كه اگر این روند ادامه یابد تا سال آینده حدود 697 نفر بر جمعیت شهر افزوده خواهد شد. (البته در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد وضع به گونه‌ای دیگر است و نیاز به آمارگیری در تیرماه دارد)

2-4- جمعیت گردشگران یك روزه جهانگردان و ییلاقی‌ها و مهاجرت فصلی محلی‌ها:

در خودرو شماری گروه دانشنامه تهران در جمعه اول مرداد 1378 از ساعت 4 بعدازظهر (كه هوا بسیار گرم بود) تا ساعت 2 بعد از نیمه شب، حدود 30 هزار خودرو از رودبار قصران و لواسان (كه بیشتر آن‌ها از رودبار قصران بودند) از گردنه قوچك خارج شدند. اگر سرنشینان هر خودرو را دست كم 4 نفر در نظر بگیریم، حدود 120 هزارنفر گردشگر از منطقه آبریز سد لتیان خارج شده است.

2-5- گردشگران زمستانی و اسكی‌بازان:

از اواخر مهر و اوایل آبان بارش‌ها در مناطق مرتفع بیش از 2500 متری قصران داخل به صورت برف است و به طور متوسط از آذرماه پیست‌های اسكی شمشك و دربندسر و دیزین(10) آماده می‌شوند. سراسر دره‌ها و تپه‌ها و كوه‌ها و قله‌ها همچون جذاب‌ترین اندام‌ها بر زیر سپیدترین تورها خودنمایی می‌كنند، و نیلگون‌ترین پرده آسمان در پس آن‌ها، زیباترین مناظر جهان را به نمایش می‌نهند. این پهناور زیبائی‌های با عظمت كه بسیاری از گردشگران و اسكی‌بازان خارجی آرزوی داشتن تنها قطعه‌ای از آن را دارند، هر روز به ویژه در روزهای تعطیل، از پنجشنبه تا یكشنبه، هزاران عاشق طبیعت، اسكی‌بازان، بیماران تنفسی تهران دودآلود كه در بسیاری از روزهای زمستان به آلوده‌ترین حالت خود می‌رسد را، به سوی خود جذب می‌كند و در روزهای یاد شده اغلب از ساعت 3 تا 6 بعدازظهر راه‌بندان‌هایی را در رودبار قصران و بیشتر در مناطق شهری به وجود می‌آورد و در نواحی باریك جاده گاهی با حوادث ناگواری نیز مواجه می‌شوند. این رفت و آمدها تا بهار ادامه دارد و در برخی سالها تا اردیبهشت و اوایل خرداد كه درختان تازه به گل‌آرایی پرداخته‌اند، كشیده می‌شود. از تعداد و نوع این گردشگران، جهانگردان و اسكی‌بازان هنوز آماری نداریم.

برای جلب و جذب درآمد و ارز و ایجاد شغل: اگر نگوئیم خدماتمان هیچ است ولی در واقع بسیار اندك و غیرقابل مقایسه در رقابت با كشورهای پیشرفته است. در حالی‌كه طبیعت ما با آنها قابل مقایسه نیست.

3- آلودگی‌های محیط زیست و حوضه آبریز سد لتیان

3-1- سقوط فرهنگ اخلاق گردشگری (در پی آمد پولهای نفت...):

مردم خسته و با امیال سركوفته و اعصابی فرسوده از انبوه مشكلات تهران... وقتی با انواع خودروهای رنگارنگ از گردنه قوچك به رودبارقصران و عده‌ای كمتر به لواسان سرازیر می‌شوند، از میان برخی از اتومبیل‌ها به ویژه جوانان كه همیشه سردمدار تحولات هستند ناخودآگاه با داد و فریاد و دست‌زدن و هر آن‌چه كه عقده‌ها را بشكافد، از خود بروز می دهند.

هویت گم كرده، در رانندگی، در رفتن به زمین‌های ساحل رودخانه‌ها، در پارك كردن اتومبیل، در خوردن میوه و تنقلات و نوشابه‌ها و انبوه مواد غذایی با انواع ظروف یك‌بار مصرف فلزی، شیشه‌ای، پلاستیك، ابداً رعایت آداب را نمی‌كنند، پوست خربزه، هندوانه، طالبی، لفاف‌های پلاستیكی سیگار، شكلات، آدامس، كیسه‌های نایلونی و غیره را به هر سوی، در رودخانه، در باغ و مزارع بدون حصار كه با اجازه یا بی‌اجازه رفته‌اند، در بزرگراه‌ها، در طبیعت پاك می‌ریزند و البته عده‌ای دیگر هم هستند كه به وظایف اجتماعی خویش عمل می‌كنند و با دیدن این صحنه‌ها رنج می‌برند. این‌ها مهمترین عامل و مشوّق سقوط فرهنگ گردشگری هستند كه نیاز به كار گسترده فرهنگی از سوی مسئولان منطقه و رسانه‌های گروهی دارد.

3-2- حجم آلودگی‌های گردشگران:

بنابر آنچه در 2-3 و 2-4 آمارگیری و خودرو شماری‌ها آمد به طور متوسط در 4 ماه خرداد، تیر، مرداد و شهریور فقط در هر جمعه (صرفنظر از پنجشنبه‌ها و سایر تعطیلات) دست‌كم 20 هزار خودرو یا به عبارت دیگر به طور متوسط 20 هزار خانوار 4 نفره وارد رودبار قصران می‌شوند (درباره لواسان بسیار كمتر است و ما آماری از گردشگران یك روزه آن نداریم) اگر از این تعداد با توجه به اشاراتی كه به ویژگی‌های فرهنگی ایشان شد، حدود 5 هزار خانوار آداب‌دان را كسر كنیم كه آشغال و زباله‌های خود را جمع می‌كنند و در مناطق شهری به زباله‌دان‌ها می‌ریزند، گرچه ما چنین حجمی را روزهای شنبه در مجموع زباله‌دان‌ها مشاهده نكرده‌ایم و احتمال خوشبینانه می‌دهیم كه با خود به تهران می‌برند، هر جمعه حجمی معادل 15 هزار كیسه زباله در سراسر رودبار قصران در مجاورت جاجرود و شاخه‌های فرعی آن پراكنده و بخشی از آنها در همان روز و بقیه در روزهای بعد به وسیله برخی دیگر از مردم و یا باد و بالاخره برف و باران وارد حوضه سد لتیان می‌شود و در طول چهارماه نزدیك 270 هزار و اگر هر كیسه را به طور متوسط 3 كیلو در نظر بگیریم، 810 هزاركیلو و اگر سایر تعطیلات و پنجشنبه و روزهای دیگر را هم بر آنها بیفزاییم، در هر سال بیش از 1000 کیلو زباله از مواد فاسد شده آلی و شیمیایی و اجسام غیرقابل تجزیه وارد سد لتیان می‌گردد و اگر زباله‌های لواسان را نیز بر آن اضافه كنیم چه حجمی خواهد شد. گرچه آب سد برای آشامیدن تصفیه می‌گردد و از عواقب كلرزنی‌ها هم درمی‌گذریم اما این آلودگی در سبزیجات و صیفی‌های ورامین، قرچك، و زمین‌های زراعی آن‌ها در درازمدت چه عواقبی به بار خواهد آورد. افسوس كه این آلوده‌سازان تهرانی نمی‌دانند كه در چرخه محیط زیست پس از گذشت مدتی بخشی از نتایج كارنابخردانه خویش را به همراه محصولات خوشمزه آن نواحی نوش‌جان خواهند كرد. اما بیچاره دیگران كه بی‌گناهند.

3-3- آلودگی دایمی و روبه تزاید مناطق مسكونی:

درگذشته‌ها خانه‌های روستایی به دلایل متعدد دور از رودخانه ساخته می‌شد و معمولاً بین آن‌ها و رودها زمین‌های زراعی، باغ‌ها و قلمستان‌ها قرار داشت و بنابراین رسم، هم از سیل‌ها و طغیان رودها كه هر چند ده سال اتفاق می‌افتد در امان بودند و هم چون آب نزد ایشان مقدس بود، فاضلاب‌های آن‌ها به رودخانه نمی‌رسید و هم منطقه مسکونی دورتر از رودخانه، بر روی سنگ‌ها و صخره‌ها و شیب كوهستان قرار می‌گرفت و در عین استحكام از نور و حرارت بسیار زیاد خورشید هم در زمستان‌های همیشه یخبندان بهره‌ها می‌گرفتند.

اما اكنون متأسفانه كم‌كم به نزدیك رودها و بستر رودخانه‌ها بودن را نادانسته امتیاز می‌دانند. بنابراین به علت سنگی بودن اكثر نواحی روستایی و حتی بعضی از نواحی شهری فاضلاب‌ها از طریق جوی‌ها و لوله‌ها ره به رودخانه‌ها و مسیل‌ها فصلی می‌سپارد خوشبختانه هنوز اندكی از تقدس آب و گناه‌ آلوده ساختن آن باعث شده كه عموماً چاه های مستراح‌ها را به هر ترتیب كه شده سعی می‌كنند به گونه باشد كه راه به رودخانه نبرد. ولی فاضلاب آشپزخانه‌ها، دستشوئی‌ها و در دهه‌های اخیر كه ساختن حمام‌ها نیز در خانه‌ها متداول شده مقادیر قابل توجهی مواد شوینده شیمیایی وارد رودها می‌شود. به عنوان مثال: 11732 نفر در رودبار قصران روزانه چندین هزار لیتر فاضلاب شستشوی دست و صورت و ظروف آشپزخانه و حمام، مغازه‌ها و حیاط و غیره را راهی رودخانه می‌كنند.

3-4- آلودگی ساختمان‌های جدیدی كه در حریم رودخانه‌ها در سال‌های اخیر آغاز و به طور خطرناك رو به تزاید است:

این بناها كه اكثرشان به صورت آپارتمان و مجتمع هستند و گاهی نیز حالت برج دارند، به علت عدم وجود باغ یا خیابان بین آن‌ها و رودخانه، بدون استثنا كلیه فاضلاب‌هایشان به صورت شدیدترین آلاینده‌های بیماری‌زا و سمی وارد بدنه اصلی جاجرود می‌شود... این گونه ساخت و سازها برخلاف امور شهرسازی و مقررات حریم رودخانه‌ها به ویژه منطقه جهانگردی و گردشگری و مسایل بهداشتی و محیط زیست است و اگر مسئولان مربوطه و بالاتر زود تصمیم مقتضی نگیرند بر رودبار قصران آن خواهد گذشت كه بر شمیران قدیم گذشت (مناطق 1 و 2 و 3 و 4 شهرداری كنونی تهران).

4- نیازهای ضروری و مشكلات مالی مسئولان محلی

آنچه به عنوان كمبودها و مسایل آلوده‌ساز و ضعف و انحراف‌های فرهنگی و مانند آن بیان شد و آنچه در پی به آن‌ها اشاره می‌شود اموری نیست كه از عهده مسئولان رودبارقصران مانند بخشداری، شهرداری، سازمان آب و بهداری و دیگر مؤسسه‌ها برآید بلكه مواردی است كه بیشتر به امر شهر تهران و مسئولان آن ارتباط پیدا می‌كند.

4-1- نیازهای ضروری:

الف) نصب صندوقهای زباله در سراسر طول راه‌های ماشین روی اصلی در فاصله‌های مورد نیاز برحسب محل‌های تجمع گردشگران، شستشو و ضدعفونی كردن آن‌ها هر هفته و رنگ‌كردن در مواقع ضروری و دست‌كم هر سال در اوایل بهار...

ب) گرچه هر روز كیسه‌های زباله مناطق مسكونی جمع‌آوری می‌شود ولی نیاز به سركشی مرتب مسئولان مربوطه را در بهینه‌سازی و نظافت می‌طلبد به خصوص در كوچه‌ها و خیابان‌های فرعی و دور از دید.

پ) به عنوان یك كار فرهنگی موقت و كوتاه مدت، نصب تابلوهای فراوان با رنگهای متفاوت در معابر اصلی و جمله‌هایی در برانگیختن احساس مسئولیت و نشان دادن اهمیت منطقه‌ای كه آن‌ها در آن آمده‌اند یا سكونت دارند، بسیار كارساز است و لازم است هر سال تجدید رنگ و تعویض نوشته‌ها در آن‌ها صورت گیرد.

ت) ساختن توالت‌های عمومی در نقاط مختلف محل تجمع گردشگران یا دست كم در چند قسمت از جاده اصلی و رسیدگی مكرر در نظافت، رنگ و نصب تابلوهایی به عنوان راهنمایی در دست‌یابی و تابلوهایی در مجاورت آن‌ها و تشویق افراد در حفظ و نظافت و مانند آن.

ث) نصب تابلوهای راهنمایی و رانندگی، مشخصات راه‌ها، فاصله‌ها جایگاه‌های مورد نیاز، دیدنی‌ها به زبان فارسی و انگلیسی. این تابلوها علاوه بر آن‌كه نشان دهنده توجه مسئولان محلی به آسایش و كمك به اهالی و گردشگران است آرام‌آرام در تغییر روحیه بی‌تفاوتی و عدم احساس مسئولیت گردشگران و حتی ساكنان منطقه بسیار مؤثر است.

ج) ملزم ساختن صاحبان نقاط در دست ساخت، به نظافت محل جلوی ساختمان و شدت عمل و جریمه انباشت مصالح بنایی در معابر حتی در خیابان‌های فرعی و كوچه‌ها كه علاوه بر زشت نشاندادن فضای شهر و گذرگاه‌ها، باعث ناراحتی اعصاب رانندگان وعابران گشته و به طور غیرمستقیم در رابطه مردم با مسئولان اثر نامناسب خواهد گذاشت.

این‌ها مواردی است كه از عهده مسئولان شهرداری و بخشداری بر خواهد آمد اما مواردی چون تعریض جاده‌ها و خیابان‌ها، ایجاد پاركینگ‌ها در نقاط مورد نیاز، ایجاد باغ‌های جنگلی، گردشگاه‌ها، چادرگاه‌ها، ایجاد بلوار در دو سوی رودخانه اصلی و فرعی و مانند آن‌كه در پاكیزگی محیط زیست و آب‌ها مؤثر است و در ضمن باعث خشنودی گردشگران و جهانگردان و اهالی خواهد شد، كاریست كه برای مسئولان رده بالا به عنوان طرحی ملی در توسعه صنعت توریسم و مسئولان شهر تهران به عنوان رفاه حال گردشگران تهرانی، یك وظیفه تلقی می‌شود.

د) مكانیابی دقیق دفع زباله‌های شهری با توجه به حریم های رودخانه‌ و سایر ویژگیهای زیست محیطی منطقه

4-2- نتیجه و آنچه مسئولان رده‌های بالاتر لازم است به آن توجه ویژه فرمایند:

به راستی تمام انبوه گردشگران، جهانگردان، اسكی‌بازان كه در تمام روزها و فصول سال در رودبار قصران در رفت و آمدند و از مزایای طبیعت بهشت‌آسای آن بهره می‌برند، به جز معدودی از ایشان كه در برخی رستوران‌های سرراه غذا میل می‌كنند و چند ده نفری از اهالی كه در پیستهای اسكی و رستوران‌ها و غیره شغلی موقت به دست می‌آورند، چه نقشی در بهبود اوضاع این منطقه دارند. در مقابل آن همه آلودگی‌های محیط زیست، آب، سروصدا ازدحام، جنگ اعصاب و شلوغی برای اهالی قدیمی و ساكنان جدید كه برای استراحت به این دیار پناه آورده‌اند، چه امتیازی می دهند.

مقدم این عزیزان به هرگونه كه باشند بر روی چشم، اما اگر به فرض راه‌گردشگران یك روزه بسته شود بیشتر چه كسانی صدمه خواهند خورد؟ روشن است كه گردشگران تهرانی.

زیرا گردشگر تهرانی كه به عنوان یك مریض مزمن آلوده ی هوا، آلوده ی صدا، بیمار اعصاب، غرق در مسایل گوناگون مالی و اجتماعی كه صبح‌ تا به شب این سوی و آن سوی می‌دود و در آن همه انبوه جمعیت 10 میلیونی روزها، با همه بیگانه است و در جمعیت انبوه 8 میلیونی شب حتی در خانه به درستی اعضای خانواده را نمی‌شناسد، او یك ماشین بیمار و فرسوده است و چون در شهر خود بیمارستانی را نمی‌یابد به درمانگاه بهشت رودبارقصران می‌آید و یك روزه خود را درمان می‌كند تا بتواند یك هفته دیگر به خدمات ماشینی خود در تهران ادامه دهد.

بنابراین فرماندار شهرستان شمیران می‌تواند از فرماندار شهرستان تهران و شهردار شهر تهران خواستار حق ویزیت درمان بیماری شهروند تهرانی باشد تا با آن، توانای ساختن و تعریض جاده‌ها و بلوارها را داشته باشد تا دگربار شهروند تهرانی و اتومبیلش به راحتی تردد كند و مزاحمتی برای خود و دیگران فراهم نسازند.

فرماندار شهرستان شمیران می‌تواند از مسئول سازمان آب تهران بخواهد برای آبی كه تهرانی‌ها خودآلوده كرده‌اند و می‌خواهند بیاشامند، رودبارقصران و لواسان را كمك كنند تا با ایجاد بلواری در دو سوی سراسر رودخانه جاجرود هم از آلودگی آب بكاهد و هم با ایجاد گردشگاه و گذرگاه جدید وسایل درمان بهتر شهروند تهرانی را فراهم آورد... فرماندار شهرستان شمیران می‌تواند از مسئول راه و حمل و نقل، از مسئول بهداشت و درمان تهران و شهرستان شمیران، از مسئول آموزش و پرورش شهرستان تهران (بخواهند ضمیمه هایی برای کتب درسی جغرافیا در شناخت بیشتر منطقه شمیران که محل گردشگری دائمی آنها می باشد تهیه کنند) و در شناساندن محیط زیست خود كه بحث مفصل دارد، از سازمان جهانگردی... از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، از ریاست جمهوری، و از استاندار تهران در هماهنگ ساختن تمام مؤسسه‌های ذیربط در تحولی ملی و تبدیل این بهشت نیمه پنهان با استعدادهای پرشمار (که مقاله ای دیگر را می طلبد)، رودبار قصران را تبدیل به جایگاه واقعی خود كه یكی از بهترین گردشگاه‌های توریستی جهان می‌باشد، برسانند و آن را به صورت نمونه‌ای درآورند برای سایر بهشت‌های ناشناخته و نیمه پنهان فراوان كشورمان تا به لطف پروردگار مهربان بتوانیم با بهره‌گیری از این نعمت و درآمد پایان‌ناپذیر، از محدودیت درآمد ویرانگر نفت پایان‌پذیر خلاص شویم.

پی‌نویس‌ها:

1- basin= حوضه، «حوضه [عربی]، 1- جایی‌كه برای نگاهداری آب سازند. 2- آبگیر، تالاب،... حوضه، 1- عماری فیل كه به صورت حوض سازند، 2- اراضی كه توسط رودی یا شعب رودی مشروب شود...» فرهنگ فارسی معین و سایر فرهنگ‌های جغرافیایی.

«حوزه [عربی]، 1- ناحیه، مانند حوزه علمیه، مركز علوم دینی، 2- جانب، طرف، 3- وسط مملكت، میان كشور، 4- طبیعت» فرهنگ فارسی معین.

2- اصطخری، مسالك و ممالك، ص 171

3- كریمان. حسین، قصران، ص 14 تا 27

4- در تقسیمات كشوری به روال دوره قاجاری آن را بخش شمیرانات نام داده‌اند اما واژه شمیرانات جمع غیرفصیح است و بهتر است آن را به كار نبریم، فرهنگ فارسی معین.

5- لواسانات نیز مانند شمیرانات جمع غیرفصیح است.

6- «بار» به معنی ساحل و كنار است، چون آب جاجرود در طول مسیر خود در این دره با رسوبات خود زمین‌های هموار بسیاری را ایجاد كرده است و زمین‌های كشاورزی، باغ‌ها و قلمستان رودبارقصران از دوران كهن بر روی این بارها بنا شده است.

7- نام «جاجرود» از كلمه «جاج» مخفف «جائیج» و «رود» تشكیل شده و جائیچ روستایی قدیمی بود كه در شهر لواسان جدید هضم شد. البته این نامگذاری چندان مناسب نبوده است زیرا نه جائیج در كنار جاجرود بوده است و نه به علت بلندی می‌توانست از آب آن استفاده كند. از سوی دیگر تمام سرچشمه‌ها و بدنه اصلی و بلوغ رودخانه و بیشتر آب آن به ویژه در تابستان از منطقه رودبار قصران تأمین می‌شود، بهتر آن بود كه «رود قصران» یا «قصران رود» نامش می‌دادند.

8- برای آگاهی بیشتر نگاه كنید، رودها و رودنامه ی ایران، گیتاشناسی، نوشته جعفری. مهندس عباس.

9- لتیان نام روستایی بود كه به زیر آب دریاچه رفت.

10- پیست بزرگ اسكی و بین‌المللی دیزین گرچه جز شهرستان كرج و در حوضه آبریز سد امیركبیر است، اما به خاطر راه بسیار نزدیك آن از شمشك، جمعیت زیادی از طریق رودبارقصران بدان رفت و آمد دارند.

فایل PDF این مقاله

● همچنین نگاه کنید به نقشه، اطلس و کتاب:

          1- «نقشه شهرستان شمیران» که به طور کامل و جامع با خطوط هم ارتفاع... در مقیاس 1:50000 برای نخستین بار تهیه شده است.

          2- «اطلس شهرستان شمیران، رودبار قصران لواسان و شهر شمیران (تجریش و گردشگاه های تهران)» که این اطلس نیز برای نخستین بار به چاپ رسیده است.

          3- نگاهی به تهران از آغاز تاکنون، به ویژه بخشهای ششم (منابع و فرهنگ آب) و هفتم (محیط زیست). در این کتاب به شهرستان های شمیران و ری نیز پرداخته شده و اطلاعات مهمی در بیست بخش ارائه شده است.

          4- شهرستان شمیران: جغرافیای طبیعی، جغرافیای انسانی (سیاسی، اقتصادی، تاریخی و گردشگری) - چاپ 1388

● برای آگاهی بیشتر از رودها و منابع آب ایران کتاب: رودها و رودنامه ایران (مهندس عباس جعفری) انتشارات گیتاشناسی را مطالعه نمایید. (پیوند بیرونی به وب‌سایت فروشگاه کتاب آدینه بوک)

بازگشت به صفحه خانه   -   درباره   -   مقالات   -   سایتهای مرتبط

استفاده از مطالب این سایت با ذکر دقیق منبع مجاز است. همه حقوق برای مؤلف و ناشرین محفوظ است.