کتاب ایران و قفقاز، اران و شروان شامل نوشته های:

دکتر عنایت الله رضا، فریدون جنیدی، علی اکبر محمودیان، فیروز منصوری، یحیی ذکاء، ن. نجم آزاد (فقاهتی)، دکتر امین ریاحی، جمشید کیان فر، دکتر پرویز ورجاوند، ترانه هایی از 60 شاعر اران و شروان، رباعی هایی از 24 شاعر نوشناخته آذربایجانی، دکتر عبدالحسین نوائی، آندرانیک هویان - نوشته، گردآوری و تنظیم: دکتر پرویز ورجاوند - نشر قطره (تهران، تهران، خیابان فاطمی، خیابان شیخلر (ششم)، بن بست بنفشه، پلاک ۸) - چاپ اول: ۱۳۷۸- ۳۸۹ صفحه

بخشهای کتاب:

سخنی کوتاه پیرامون قفقاز - دکتر عنایت الله رضا

توران و ایران - فریدون جنیدی

پیوند دیرپا و تاریخی سرزمین «اران» و ایران از دوران ماد تا زمان تجزیه آن در عهد فتحعلیشاه به روایت نقشه - علی اکبر محمودیان

آذربایجان و اران - دکتر عنایت الله رضا

تاریخ از تهاجم و همسایه آزاری عثمانیان سخن می گوید - فیروز منصوری

رخدادهای فراموش شده از ترکتازیهای عثمان پاشا در تبریز - یحیی ذکاء

نقش امپریالیسم انگلیس در جدا شده سرزمین های قفقاز از ایران - ن. نجم آزاد (فقاهتی)

نامه عباس میرزا به شیخعلی خان بیگلربیگی قبه و دربند - دکتر امین ریاحی

امانت یا تاراج؟! (انتقال کتابخانه بقعه شیخ صفی به روسیه)

اسنادی چند درباره خیزش مردم نخجوان برای پیوستن دگرباره به ایران - دکتر پرویز ورجاوند

پیشینه کهن زبان و شعر فارسی در سرزمین اران و شروان - دکتر امین ریاحی

ترانه هایی از 60 شاعر اران و شروان

رباعی هایی از 24 شاعر نوشناخته آذربایجانی

نظامی، پایه گذار مکتب شعری غرامی و عشقی - دکتر عبدالحسین نوائی

ردیابی زبان های ایرانی در قفقاز گویش تاتی یا آرانی - یحیی ذکاء

یک «دو بیتی» آذری از سده هفتم هجری و معنای آن - یحیی ذکاء

معرفی نقوش پیش از تاریخ قوبوستان یا (گوبوستان) و مقایسه آنها با نقش های لرستان و سفالینه ها - دکتر پرویز ورجاوند

کتیبه ها و سنگ نوشته های فارسی در سرزمین اران و شروان (جمهوری آذربایجان) - دکتر پرویز ورجاوند

مجموعه شکوهمند قلعه شیروانشاهان در باکو - دکتر پرویز ورجاوند

پیوندهای ریشه دار و دیرپای فرهنگ ارمنی با فرهنگ ایرانی - آندرانیک هویان

این نوشته سومین مقاله از کتاب یاد شده است: (مقاله ای که در پی می آید، ویرایشی جدید شده و اندک تغییراتی یافته است)

موقع و وضع جغرافیایی ـ  مساحت اران که اکنون «جمهوری آذربایجان» خوانده می شود 86/6 هزار کیلومتر مربع است. این سرزمین در جنوب شرقی کوهستان قفقاز و جمهوری گرجستان، شرق جمهوری ارمنستان و شمال استانهای آذربایجان شرقی و اردبیل ایران واقع شده است. پیرامون آنرا بجز جهت شرقی که دریای مازندران در بردارد، ارتفاعات و کوهستانهای متعددی محصور کرده است. قسمت اعظم سطح آن جلگه ای و کم ارتفاع و بیشتر از رسوبات رودخانه های «کورا» (کوروش) و «ارس» پوشیده شده است. میزان باران آن از نواحی اطراف کمتر و درجه حرارت آن نسبت به نقاط مجاور بیشتر و بسیار گرمتر می باشد. با این خصوصیات از دوران باستان تاکنون به علت موقع نظامی، سیاسی و اقتصادی (به ویژه آب و هوا، کشاورزی، دامپروری، تجاری و اخیراً نفت) مورد توجه بوده است.

پیدایش و سابقه

تا آنجا که می توان به مستندات تاریخی تکیه کرد. این منطقه در قدیم مسکن «کسپی» ها بوده و نام «دریای کسپی» Caspian Sea از ایشان گرفته شده است. بعدها با آمدن «سکا» ها (سیت ها یا اسکیت ها) که خود شعبه بزرگی از اقوام آریایی بودند، دسته ای از آنها به اسم «آرانی» به زبان ایرانی، («آلانی» یا «آلبانی» به یونانی) نام «آران» و «آلبانی» به خود گرفت (حدود 2600 سال پیش). این منطقه تا 180 سال پیش همواره یکی از ولایات شمال غربی ایران بزرگ بود. در سال 1228 هجری قمری (1813 میلادی) در جنگ ایران و روس، با شکست ایران بر اثر ضعف فتحعلی شاه قاجار، بر طبق پیمان گلستان از خاک ایران جدا و به چنگ روسها افتاد.

نژاد مردم قفقاز

در منابع جمعیت شناسی و اطلس های جغرافیایی، نژادهای بشری به 3 گروه اصلی تقسیم شده اند:

نژاد سفید Caucasoid (نژاد شبیه قفقازیها)

نژاد زرد Mongoloid (نژاد شبیه مغولیها)

نژاد سیاه Negroid (نژاد شبیه زنگیها یا سیاه پوستان)

در منابع یاد شده «ترکان» یکی از شاخه های نژاد زرد به حساب آمده اند.

مشخصات نژاد زرد

چشمان سیاه، موهای کشیده (راست) و زبر و بسیار سیاه، پوستی به رنگ زرد عاجی (زرد کم رنگ) تا تیره، بدنی مودار، چشمانی مورب و چهره ای پهن از مهمترین خصوصیات این نژاد به شمار می رود.

ملل و اقوام زرد نژاد

مهمترین شاخه های این گروه عبارتند از: 1- زردنژادان قدیمی شامل؛ اسکیموها، ژاپونی ها، کره ای ها و چینی های شمالی...

2- قبایل ترک و یا ایل های کوچنده به آسیای مرکزی.

3- تبتی ها.

4- ماله ای های آسیای جنوب شرقی شامل؛ برمه ای ها؛ چینی های جنوبی، فیلی پینی ها و تای ها...

5- Red Indians (سرخپوستان) یا ساکنان قدیمی قاره آمریکا.

ملل و اقوام یاد شده به مرور از محدوده اصلی خویش به دیگر نقاط مهاجرت کرده یا یورش برده اند. برخی از آنها در مکانهای جدید تحلیل رفته و برخی با آنها نژادی دو رگه را تشکیل داده اند.

مشخصات نژاد سفید

این مردم بزرگترین گروه نژادی روی زمین را تشکیل می دهند و دارای نشانه های فیزیکی بسیار متنوع و متغیرند مانند: ساختمان بدنی متفاوت، بینی های کوچک و بزرگ در فرمهای مختلف، صورتهای مودار، جمجمه های جوراجور، دهان ولبهای گوناگون، پوستی از بسیار سفید تا بسیار تیره که آنها را از دو گروه نژادی دیگر متمایز می سازد.

قلمرو نژاد سفید

از مناطق قطبی شمال تا صحرای شمال آفریقا، از جزایر آزور در شمال اقیانوس اطلس تا رودخانه سیحون و جنوب کوههای هیمالیا، محدوده اصلی نژاد سفید است که از این پهنه وسیع به دیگر نقاط مکشوفه جهان، چون آمریکا و استرالیا مهاجرت کرده و در برخی از این نواحی نژادی دورگه را به وجود آورده اند. از شمال سیبری تا سیحون و از جنوب هیمالیا در شرق شبه قاره هند تا دریای بنگال در خطی شمالی ـ جنوبی نیز نژادی دورگه از آمیزش نژاد زرد و سفید به وجود آمده است که هر چه به طرف شرق رویم نژاد سفید، و هر چه به طرف غرب رویم نژاد زرد رو به تحلیل می روند.

بدین ترتیب کاملاً آشکار است که نه تنها مردم منطقه قفقاز که نامشان خود سمبل نژاد سفید است و ساکنان آسیای صغیر (کشور ترکیه) و ترک زبانان ایران از نژاد زرد نمی باشند، بلکه از آنها و حتی دو رگه های زرد و سفید نیز بسیار فاصله دارند.*

اران و شروان (جمهوری آذربایجان) در نقشه های مرزهای تاریخی ایران

در نقشه هایی که به دنبال می آید، بر روی زمینه مرزهای کنونی، موقع اران و شروان (جمهوری آذربایجان) و نواحی مجاور در ادوار مختلف تاریخی آورده شده است. در زیر هر نقشه به ترتیب؛ قدمت و سابقه، زمان حکومت، مدت زمامداری هر سلسله و حداکثر مساحت آن و نام ابرقدرتهای هم عصر دوره مورد نظر درج گردیده است.

نقشه شماره 1

نام و مرز کشورهای کنونی خاورمیانه برای مقایسه با نقشه های بعدی

1. جمهوری خود مختار نخجوان (بخشی از جمهوری آذربایجان که از راه زمینی بدان ارتباط ندارد)

2. نگور نو قره باغ

مساحت کنونی ایران حدود 1/648000 میلیون کیلو متر مربع

مساحت جمهوری آذربایجان حدود 86/6 هزار کیلو متر مربع

نقشه شماره 2- ایران دوره مادها

1- کسپی ها      2- دریای کسپی Caspian Sea       ا3- ورکانه     4-دریای ورکانه

5- اورارتویی ها    6- ارمنی ها     7- ساروماتها     8- سکاها (سیت ها)      

9- سکاها         10- سکاها      11- ماد کوچک    12- ماد بزرگ

زمان: 2700 سال پیش

زمان حکومت: 1323 تا 1172 پیش از هجرت (710 تا 550 قبل از میلاد)

مدت حکومت: حدود 150 سال

متوسط مساحت: 1میلیون کیلو متر مربع

حداکثر مساحت: 2 میلیون کیلو متر مربع (هووخشتره) بزرگترین ابر قدرت

ابرقدرتهای منطقه: آشور، ایران، بابل

نقشه شماره 3- ایران دوره هخامنشیها

1- آرانیها     2- ایبرها     3- ارمنیها     4- ماد کوچک

5- دریای ورکانه     6- دریای کسپی     7- سکاها

8- خوارزمیش     9-سکاها

زمان: 2550 سال پیش

دوران حکومت: 1181 تا 952 پیش از هجرت (559 تا 330 پیش از میلاد)

مدت حکومت: حدود 230 سال

متوسط مساحت: حدود 8/5 میلیون کیلو متر مربع

حداکثر مساحت: حدود 11 میلیون کیلو متر مربع (داریوش بزرگ)

ابرقدرتهای زمان: بیش از 200 سال ایران تنها ابرقدرت و در واقع جهاندار بود. بعد از شکست حکومت ایران به دست اسکندر، نام ماد کوچک به «آتروپاتن» یا «آتورپاتکان» تغییر یافت (حدود 2300 سال پیش)

نقشه شماره 4- ایران دوره اشکانیها

1- آران     2- آتروپاتن (آتورپاتکان)     3- ارمنستان بزرگ     4- ارمنستان کوچک

5- ورژانه (گرجستان)     6- ماد     7- دریای ورکانه     8- دریای کسپی     9- آلانها     10- سکاها

زمان: 2240 سال قبل

دوران حکومت: 872 تا 396 پیش از هجرت (250 پیش از میلاد تا 226 بعد از میلاد)

مدت حکومت: حدود 476 سال

متوسط مساحت: حدود 4/5 میلیون کیلو متر مربع

حداکثر مساحت: حدود 5 میلیون کیلو متر مربع

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: ایران، روم (چین در شرق دور و خارج از محدوده کشمکشهای جهانی)

> صفحه دوم مقاله

● وب‌سایت نشر قطره

● اطلاعات و مشخصات این کتاب در: فروشگاه اینترنتی شبکه جامع کتاب گیسوم

بازگشت به صفحه خانه

استفاده از مطالب این سایت با ذکر دقیق منبع مجاز است. همه حقوق برای مؤلف و ناشرین محفوظ است.