صفحه خانه

پیوند دیرپا و تاریخی سرزمین «اران» و ایران از دوران ماد تا زمان تجزیه آن در عهد فتحعلیشاه به روایت نقشه

از کتاب ایران و قفقاز، اران و شروان

صفحه دوم مقاله

نقشه شماره 5 - ایران دوره ساسانیان

1- آران      2- آذرپاتکان     3- خزرها     4- دریای خزر

5- دریای گرگان     6- کردون     7- خوارزم     8- هپتاله (هیاطله) ترک نژاد

زمان: 1760 سال قبل

دوران حکومت:  396 پیش از هجرت تا 30 بعد از هجرت (226 تا 652 میلادی)

مدت حکومت: حدود 426 سال

متوسط مساحت: حدود 5/5 میلیون کیلو متر مربع

حداکثر مساحت: حدود 7 میلیون کیلو متر مربع (خسرو پرویز)

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: ایران، روم، روم شرقی (در اواسط حکومت ساسانی امپراتوری روم به دو قسمت شرقی و غربی تجزیه شد)

نقشه شماره 6- ایران دوره سامانی و آل بویه

1- اران     2- آذربایجان     3- بلاد روم (روم شرقی یا بیزانس)

4- گرجستان      5- دریای خزر     6- دریای گرگان     7- خانات خزر

8- غز های (ghoz) ترک نژاد      9- قره خانیان ترک نژاد     10- قلمرو سامانی

11- قلمرو آل بویه     12- غربی ترین حدود سامانی به هنگام اقتدار و شرقی ترین حد آل بویه در اوج قدرت.

ابرقدرتها و قدرتهای زمان:

خلفای فاطمی مصر، امپراتوری بیزانس (روم شرقی)، آل بویه و سامانیان.

(اگر سامانیان و بوییان متحد و تحت یک رهبری قرار می گرفتند، تنها ابر قدرت زمان می بودند)

نقشه شماره 7- ایران دوره سلجوقیان

 1- اران     2- دریای خزر     3- دریای طبرستان     4- آذربایجان

5- ارمنستان     6- خوارزم     7- قراخانیان ترک نژاد

8- آران ها یا آلان ها (پسر عموهای ایرانی نژاد ارانی که بیابانگرد بودند)

زمان: حدود 950 سال پیش

دوران حکومت: 429 تا 590 هجری قمری (1037 تا 1193 میلادی)

مدت حکومت:  156 سال

متوسط مساحت: 5 میلیون کیلو متر مربع (به هنگام اوج قدرت از 6/5 میلیون تجاوز می کرد)

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: ایران سلجوقی بزرگترین ابرقدرت، امپراتوری بیزانتین (روم شرقی)، مصر خلفای فاطمی، امپراتوری آلمان (امپراتوری رم مقدس).

نقشه شماره 8- ایران دوره خوارزمشاهیان

1- اران     2- امیر نشین آذربایجان      3- پادشاهی گرجستان      4- آرانها و آلانها      5- دریای خزر

6- دریای طبرستان (آبسکون)     7- سلجوقیان روم      8- کومان (غزها)

زمان:حدود 890 سال پیش

دوران حکومت: 490تا 628 هجری قمری (1096 تا 1230 میلادی)

مدت حکومت: حدود 134 سال

متوسط مساحت: حدود 4 میلیون کیلو متر مربع (در اوج قدرت بیش از 5 میلیون)

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: ایران دوره خوارزمشاهی، ایوبیان، غزها (سراسر جنوب روسیه که بیزانسی ها ایشان را کوبان می نامیدند)، امپراتوری آلمان، امپراتوری بیزانس، پادشاهی مجارستان.

نقشه شماره 9 - ایران دوره ایلخانان

1- اران     2- آذربایجان     3- پادشاهی گرجستان      4- امیرنشین طرابوزان

5- سلاجقه قونیه     6- دریای خزر      7- دریای طبرستان     8- خانات اردوی طلایی

9- خانات اردوی سفید      10- خانات ترکستان

زمان: در حدود 770 سال پیش

دوران حکومت: 663 تا 756 هجری قمری (1264 تا 1355 میلادی)

مدت حکومت: حدود 91 سال

متوسط مساحت: حدود 4 میلیون کیلو متر مربع

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: ایلخانان، امپراتوری مغولی چین (تماس چین با غرب بسیار گسترش می یابد)،

ممالیک (سواحل شرقی مدیترانه و مصر)، امپراتوری آلمان، امپراتوری بیزانس، پادشاهی مجارستان، خانات اردوی سفید

نقشه شماره 10 - ایران دوره تیموریان

1-اران     2- آذربایجان     3- ترکمانان آق قوینلو

4- گرجستان     5- امپراتوری عثمانی     6- دریای خزر

7- دریای طبرستان     8-خانات اردوی طلایی     9- خانات شیبانی

زمان: حدود 590 سال پیش

دوران حکومت: 807 تا 911 هجری قمری (1404 تا 1505 میلادی)

مدت حکومت: حدود 100 سال

متوسط مساحت: حدود 2/5 میلیون کیلو متر مربع (در اوج قدرت و حکومت شاهرخ بیش از 5 میلیون)

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: ایران، خانات اردوی طلایی، دولت عثمانی، ممالیک، پادشاهی لهستان و لیتوانی، امپراتوری آلمان، مجارستان، چین دوره مینک

نقشه شماره 11- ایران دوره قره قویونلو و آق قویونلو

(اوایل قرن نهم تا اوایل قرن دهم هجری)

1- اران     2- اذربایجان     3- آلان ها یا آران ها     4- خانات اردوی طلایی

5- دریای خزر     6- دریای طبرستان     7- تیموریان     8- دولت عثمانی

9- ترک های قرقیز و قزاق

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: در این سده خانات اردوی طلایی تجزیه شد و تقریباً ابرقدرت شاخص و برتر وجود نداشت و حکومتهای ایران، عثمانی، لهستان، آلمان (رم مقدس)، ممالیک در حد یکدیگر بودند و چین دوره مینک که هنوز دارای قدرت بود از صحنه بین المللی کنار قرار داشت.

نقشه شماره 12 - ایران دوره صفویان

1- اران      2- آذربایجان     3- ارمنستان     4- گرجستان

5- چرکِستان      6- دریای خزر     7- دریای مازندران     8- خان های ازبک

9- امپراتوری عتمانی

زمان: از حدود 490 تا 260 سال پیش

دوران حکومت: 905 تا 1148 هجری قمری (1499 تا 1735 میلادی)

مدت حکومت: حدود 236 سال

متوسط مساحت: 3 میلیون کیلو متر مربع

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: امپراتوری عثمانی، امپراتوری اسپانیا، ایران، روسیه، لهستان، فرانسه، اتریش، چین و هند.

نقشه شماره 13- ایران دوره نادرشاه (افشاریه)

1- شیروان     2- داغستان     3- گرجستان      4- ابخازی

5- چرکستان     6- ازبکها     7- قزاقها      8- آذربایجان

9- امپراتوری عثمانی      10- امپراتوری روسیه

زمان: افشاریه از 258 تا 190 سال پیش (نادرشاه از حدود 260 تا 245 سال پیش)

دوران حکومت: 1148 تا 1218 هجری قمری (1735 تا 1803 میلادی)

مدت حکومت: 68 سال (زمامداری نادر 21 سال، 9 سال فرماندهی سپاه، 12 سال پادشاه)

متوسط مساحت: 2/5 میلیون کیلو متر مربع (زمان نادر 5 میلیون)

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: عثمانی، اسپانیا، ایران، فرانسه، اتریش، روسیه، بریتانیا، چین.

نقشه شماره 14- ایران دوره زندیه (افسران و بازماندگان نادرشاه)

1- شیروان     2- داغستان      3- گرجستان (ارکلی، یا هراکلیوس، یکی از فرماندهان صدیق نادر این ناحیه را

مستقل اعلام کرد)      4- امپراتوری روسیه     5- امپراتوری عثمانی     6- قزاقها

7- ازبکها      8- دریای خزر     9- دریای مازندران     10- آذربایجان

11- حکومت شاهرخ افشاری     12- خانات خوارزم     13- حکومت احمد خان درانی (افغانی)

14- خانات بلوچ

زمان: از 244 تا 199 سال پیش

دوران حکومت: 1163 تا 1209 هجری قمری (1749 تا 1794 میلادی)

مدت حکومت: 45 سال (کریمخان 30 سال)

متوسط مساحت: نزدیک به 2 میلیون کیلو متر مربع (با بقیه ایالات که خود را مستقل می خواندند نزدیک به 5 میلیون کیلومتر مربع می رسید، گرجستان خود را تابع روسیه اعلام کرده بود.)

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: اسپانیا، عثمانی، اتریش، فرانسه، بریتانیا، روسیه، ایران، چین، پروس.

نقشه شماره 15- ایران دوره قاجاریان

مناطقی که طبق بندهای زیر از ایران جدا شد ****

1. مناطقی که بعد از جنگ اول ایران و روس به موجب پیمان گلستان در زمان فتحعلی شاه به روسها واگذار شد. 1228 هـ.ق (1813م.) (180 سال پیش)

2. مناطقی که بعد از جنگ دوم ایران و روس به موجب پیمان ترکمنچای در زمان فتحعلی شاه به روسها واگذار شد. 1243 هـ.ق (1828 م.) (165 سال پیش)

3. مناطقی که به موجب عهدنامه پاریس 1273 هـ.ق (1857 م.) در زمان ناصرالدین شاه از ایران جدا و تحت نفوذ بریتانیا (انگلیس) قرار گرفت.

4. مناطقی که به موجب قرارداد 1299 هـ.ق (1881 م.) در زمان ناصرالدین شاه به تصرف روسها درآمد

5. مناطقی که به موجب حکمیت گلد اسمیت 1288 هـ.ق (1871 م.) در زمان ناصرالدین شاه و قرارداد 1323هـ.ق (1905) در زمان مظفرالدین شاه از ایران جدا و زیر نفوذ بریتانیا قرار گرفت.

6. مناطقی که در ابتدای قاجاریه (آقا محمد خان) زیر نفوذ ایران بود، با جدا شدن مناطق 3، 4 و 5 خود به خود از ایران جدا ماند.

7. ایران در اواخر دوره قاجاریان.

ایران دوره قاجاریان

زمان: از 214 تا حدود 70 سال پیش

دوران حکومت: 1193 تا 1342 هجری قمری (1304 هجری شمسی)، (1779 تا 1924 میلادی)

مدت حکومت: 145 سال

متوسط مساحت: 2/4 میلیون کیلومتر مربع (در زمان آقا محمد خان 3/2 میلیون)

ابرقدرتها و قدرتهای زمان: ایران در زمان آقا محمد خان 1193 هـ.ق (1779 م)، بعد از اسپانیا، عثمانی، اتریش، فرانسه، بریتانیا و روسیه هفتمین کشور قدرتمند جهان بود. از آن پس با پیشرفت ممالک اروپایی در رده هایی عقب تر قرار گرفت. در ابتدای دوره ناصرالدین شاه با همت میرزا تقی خان امیرکبیر به دنبال اصلاحات و تحولات فراوان در حد نهمین قدرت جهانی بعد از ایالات متحده آمریکا واقع شده بود. با خلع و قتل امیرکبیر و با پیدایش کشورهای نوپا و اختراعات و اکتشافات جدید به ویژه در اروپا، کم کم از جرگه صاحبان قدرت عقب ماند و در اواخر دوره قاجاریه تا مقام شانزدهم نزول پیدا کرد.

در پایان با توجه به نقشه هایی که از نظر گذشت دو نتیجه زیر غیر قابل انکار می باشد:

1. در طول چند هزار سال تاریخ، منطقه قفقاز به ویژه اران. پیوسته جزئی از سرزمینهای ایران به شمار می رفته است.

2. در تمام ادوار تاریخی هیچگاه بجز اطلاق نام آذربایجان به منطقه جنوب ارس، چنین نامی در شمال رودخانه مزبور به کار برده نشده و از آن با نام «اران» یا «شیروان» یاد شده است.

بازگشت به صفحه اول این مقاله

بازگشت به صفحه خانه

استفاده از مطالب این سایت با ذکر دقیق منبع مجاز است. همه حقوق برای مؤلف و ناشرین محفوظ است.